صالحی امیری در واکنش به حواشی صحبت‌هایش درباره ثبت جهانی پرونده مثنوی مولانا در اوایل دهه ۹۰ که به صورت مشترک با ترکیه و افغانستان انجام شد گفت: چه گناهی کردیم که افراد مطالعه نمی کنند. ضابطه یونسکو این هست که تقاضای کشورها وقتی وارد می شود باید اطلاعات آن را به همه کشورها اعلام کنند و اگر کشوری به این ثبت انتقاد داشته باشد ، یا آن اثر از ثبت خارج می شود چون نباید معارض داشته باشد یا اینکه باید تفاهم کرده و به صورت همکاری مشترک پرونده را ثبت کنند.

وی گفت: ما می‌خواستیم یک نسخه قدیمی از مثنوی را ثبت کنیم اما ترک ها اعتراضی کردند و گفتند مثنوی که ما در قونیه داریم قدیمی تر است . مکتب مولانا هم در قونیه بود، پس این ثبت دستور یونسکو خارج شد. اما یونسکو پیشنهاد کرد که مشترک ثبت کنید در غیر این صورت برای همیشه از دستور ثبت خارج خواهد شد.

صالحی امیری بیان کرد: زمانی با آقای اوروس که آن زمان مسئولین وزارت فرهنگ ترکیه را داشت صحبت کردم گفتم یا باید وارد مناقشه فرهنگی شویم یا توافق فرهنگی داشته باشیم. نسخه موجود در قونیه براساس آنچه که ثبت و ضبط شده، حدود ۴۰ سال از نسخه ما قدیمی تر است. توافق شد که به جای مناقشه ثبت مشترک داشته باشیم و هر دو اثر مشترک ثبت شود این اتفاق برای سال ۹۲ بود. ما باید بپذیریم که زادگاه مولانا افغانستان بوده است ولی آن زمان این کشور دچار تلاطم بود. به هر حال زادگاه مولانا در بلخ بود آن زمان آنها را وارد کردیم که مداخله ای در این زمینه نداشتند.

وی افزود: مولانا میراث مشترک جهانی است چون کلام او و اشعار و گفتارش جهانی است اما ثبت آن توسط ما، افغان ها و ترک ها انجام شده است آنچه من در آرامگاه شمس گفتم نیز همین بود. افغانی ها می‌گویند که بلخ زادگاه اوست، ترک ها هم می‌گویند که از ۸ سالگی در ترکیه زندگی کرد. ما هم مدعی هستیم چون مثنوی زبان فارسی است هر چند در انتها ابیات ترکی دارد. هر سه کشور ادعای واردی دارند. شمس در عالم عرفان مقدم بر مولانا بود. ما چون شمس را به جهان معرفی نکردیم قونیه از ما جلو زد. اکنون بارگاه شمس با معماری اسلامی ایرانی منطبق با معماری سنتی ایران در حال ساخت است و با استاندار آذربایجان غربی ۶۳ میلیارد تومان برای ساخت آن تصویب شد . طبیعی است که شمس متعلق به جهان است ما افتخار داریم که بگوییم شمس زاده ایران است.

وی گفت: در حوزه معرفی شمس به ایرانیان و جهانیان قصور کردیم. باید خوی بیشتر از قونیه معرفی شود. قدم اول که بارگاه این شخصیت بود در حال تکمیل شدن است‌. درباره زیرساخت‌های خوی مفصل صحبت شده و طرحهایی در دست اقدام است. خوی و قونیه سرمایه های ما در دنیا هستند نباید وارد بحث تعارض فرهنگی شویم.

وی در ادامه گفت: درباره ایرانیان مقیم الان دغدغه جدی دولت آقای پزشکیان نیست. درباره ایرانیان مقیم بحث ها گفتگو و نظرات بسیار زیادی در گذشته مطرح شد ولی هنوز ساختار سیاسی به تصمیم‌گیری واحد نرسید خوشبختانه طی چند سال اخیر قدم‌های جدی برداشته شد الان سیاست مشخصی انتخاب شد که توضیح خواهم داد. من هم وقت مطالعاتی خود را به این حوزه گذاشتم و کتاب مهاجرت نخبگان نخبگان ما زمستان بهمن ۱۴۰۲ توسط آقای دکتر جواد ظریف و آقای صالحی رونمایی شد.
ما وقتی ابعاد مسئله را آنالیز نکنیم دچار چالش می شویم آسیب شناسی شده و ده صنف از ایرانیان خارج از کشور را بررسی کردیم. به لحاظ ساختار فکری، سیاسی، اقتصادی و قومی، مذهبی و اینها گونه شناسی شدند و گونه های مختلفی هستند که باید جداگانه بررسی شوند.

وی گفت: آن چیزی که نهادهای امنیتی اظهار می‌کنند کمتر از یک درصد از ایرانیان مهاجر و جزو تشکل های مبازر یا ضد انقلاب هستند. ۹۹ درصد بقیه ایرانیان مهاجر، فرهیخته و صاحب نظر و سرمایه هستند.

وی بیان کرد: بزرگترین فرصت ما ایرانیان مقیم بودند که درباره آنها قصور داشتیم. اتباع همه کشورها بزرگترین لابی ها را دارند. ارمنی و لبنانی ها را ببینید. من معتقدم ما غفلت کردیم و دارای قصور بودیم به این معنا که ما از این ظرفیت بزرگ غافل شدیم . این ظرفیت متعلق به ایرانیان است اینجا خانه و ریشه خودشان هست. مهمترین دغدغه آنها اعتماد و امنیت است. نظام تصمیم گرفته که اعتمادسازی و امنیت آفرینی کند. از ایرانیان آمارهای مختلفی ذکر می شود. می گویند بین ۵ تا ۷ میلیون نفر هستند. این آمارها دچار تعارض است.

صالحی امیری بیان کرد: وقتی می گوییم ایرانیان یعنی کسانی که در این کشور هستند یا تابعیت مستقل از ایران دارند یا تابعیت دوگانه دارند اما ریشه آنها ایرانی است اما نسل سومی هم داریم که جمعیت بزرگی هستند. آنها هویت دیگری هم دارند و زبان انگلیسی یا زبان‌های رایج دیگر گفتگو می‌کنند و به نوعی دچار یک گسل یا شکاف هویتی با سرزمین اصلی مادریشان شده اند.